DDK 3 YIL ÖNCE UYARMIŞTI

Soma’daki facia daha yaşanmadan yıllar önce, 2011 yılında Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu’nun hazırladığı bir raporda “Çalışmaların ortaya çıkardığı ilk tespit; ülkemizdeki maden işletmelerinde karşılaşılabilecek muhtemel bütün riskleri değerlendirerek sistematik tedbirler alınmasını sağlamaya yönelik iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi kurulmasında ve dolayısıyla risklerin önceden değerlendirilerek önlenmesinde ciddi eksiklikler bulunduğu” ifadeleri dikkat çekiyor.

Dünyada yıllık yaklaşık 1,5 trilyon ABD doları değerinde 10 milyar tonun üzerinde maden üretiliyor. Toplam 30 milyonu madencinin yaklaşık 3’te 1’i kömür ocaklarında çalışıyor. ILO verilerine göre her yıl 2.200.000 insan iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle hayatını yitiriyor. Aynı verilere göre her yıl 438 bin çalışan işyerinde karşılaştığı zehirli maddeler nedeniyle hayatını kaybediyor.

Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu 8 Haziran 2011 tarihli “Kamuoyunu derinden etkileyen ölümlere ve yaralanmalara neden olan maden kazalarının önlenebilmesi için gerekli olan düzenleme, araştırma ve gelişme programları ihtiyaçlarının belirlenebilmesi ve ilgili bakanlıkların, madencilik kurum ve kuruluşlarının, üniversitelerin, sendikaların ve madencilik sektörünün bilgi ve birikimi ile uygulamalarının değerlendirilmesini teminen; Türkiye’de madencilik sektöründe yürütülen faaliyetlerin iş sağlığı ve güvenliği açısından araştırılması, incelenmesi ve değerlendirilmesi” başlıklı bir rapor hazırladı.

İŞTE NEDENLERİ

Raporda madencilik sektöründe, iş kazalarının bir kısmı ‘kaçınılmaz’ olarak kabul edildiği belirtilerek
“Kaçınılmazlık oranı, sektörün yüksek riskli özelliği nedeniyle diğer işkollarındaki kaçınılmazlık oranından daha yüksektir. Ancak, bütün tedbirler alınsa dahi meydana gelebilen, işin mahiyetinden kaynaklanan kaçınılmaz kazalar dışında; havalandırma ve tahkimat noksanlıkları gibi çeşitli konulardaki işletme uygulamalarından kaynaklanan kazalar çoğunluktadır” deniliyor.

Ayrıntılı biçimde incelenen kazaların nedenine ilişkin benzerlikler de sıralanıyor:

Risk değerlendirmesi yapılmaması; Taşeronluk/alt işverenlik uygulaması; Üretim zorlaması; Geçmiş kazalardan ders alınmaması; Grizu riskine karşı önlemlerin yetersiz olması; Kontrol ve degaj sondajlarının yeterince yapılmaması; Delme-patlatma işlemindeki düzensizlikler; Çalışanlarda CO maskesi bulunmaması; Gaz izleme ve ikaz sistemlerinin yetersizliği; Havalandırma yetersizliği; Grizu emniyetli elektrikli cihaz ve ekipmanlar ile ilgili sorunlar; Nefeslik-kaçamak yolu ile ilgili yetersizlikler; Tahkimat ile ilgili eksiklikler; Tahlisiye hizmetleri ile ilgili sorunlar; Maden işletmelerinde gözetim (iç denetim) hizmetlerinin yetersizliği; Teknik nezaretçilik vb. işletme içi denetim uygulamaları ile ilgili sorunlar, Kamu birimleri denetimlerinin etkinsizliği ve Mesleki eğitim ve iş güvenliği kültürü noksanlıkları.

“CİDDİ EKSİKLER…”

Raporda “Çalışmaların ortaya çıkardığı ilk tespit; ülkemizdeki maden işletmelerinde karşılaşılabilecek muhtemel bütün riskleri değerlendirerek sistematik tedbirler alınmasını sağlamaya yönelik iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi kurulmasında ve dolayısıyla risklerin önceden değerlendirilerek önlenmesinde ciddi eksiklikler bulunduğudur” deniliyor.

DENETİMLERDE ZAAFİYET

Yine raporda madenlerin denetimi konusunda eksikliklerin bulunduğu belirtiliyor: “Çalışmanın ortaya çıkardığı önemli sonuçlardan birisi de kamu denetim sisteminin; gerek görev ve yetki tanımlamaları gibi alanlardaki tasarım sorunları gerekse görevli birimlerin uygulamalarında izlenen yöntem ve süreçlerdeki yaşanan sorunlar nedeniyle etkinlikten uzak ve ciddi bir zafiyet alanı oluşturduğuna ilişkindir.”

“İSTENİLEN SONUÇ ALINMAK İSTENİYORSA…”

Raporda, “Maden işletmelerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden istenilen sonuçların alınması için denetim periyot ve süreleri, denetimin içeriği, denetim sürecinin etkisizliği, kontrol denetimlerinin yeterince yapılmaması ve müeyyidelerin yetersizliği ile bağlantılı temel sorunların giderilmesi, kurumsal yapıların görev çakışmasını ortadan kaldıracak şekilde yeniden düzenlenmesi, denetim ve denetim sonuçlarına bağlı karar alma süreçlerinin hızlandırılması ve etkinliğinin artırılması gerekmektedir” ifadeleri dikkat çekiyor.

İŞÇİLERE YETERLİ EĞİTİM VERİLMİYOR

“Kazaların nedenleri arasında eğitim eksikliği önemli etkenlerden birisi olarak ortaya çıkmaktadır” denilen raporda “Yürütülen çalışmada; madencilik sektöründe istihdam edilen işçilere yeterli mesleki eğitimin verilmediği; bu doğrultuda gerekli altyapının oluşturulmadığı; iş sağlığı ve güvenliği bakımından en riskli sektörler arasında yer alan maden ocaklarında eğitim seviyesi nispeten düşük işçilerin çalıştırıldığı ve işbaşı eğitimi ve hizmet içi eğitim şartının mevzuatta öngörüldüğü ölçüde yerine getirilmediği; işverenlerce eğitimin zaman kaybı ve gereksiz yere katlanılan bir maliyet
olarak algılandığı görülmüştür” ifade ediliyor.